Turkije, het laatste land van deze reis. Voor het eerst merk ik dat ik ernaar verlang om naar huis te gaan. Ik ben moe en mijn hoofd zit vol met narigheid. Ik betrap mezelf op het nadenken over de zin van dit alles. Na deze drie weken heb ik heel veel nieuwe informatie verworven, het een nog zorgwekkender dan de ander. Ik maak me alleen maar meer zorgen over de toekomst en ik heb geen idee wat ik nu met al deze informatie aan moet.
Ik heb de afgelopen drie weken veel hulpverleners gesproken over de omgang met de uitzichtloze narigheid waarmee ze elke dag worden geconfronteerd. Het is mij opgevallen dat zij zich vooral bezighouden met de kleinere dingen, in plaats van alle problemen in zijn geheel te zien. Als het je lukt om alleen bezig te zijn met de tien patiënten die jouw kliniek bereiken en niet na hoeft te denken over de duizenden mensen die dat niet lukt, kun je tevreden naar huis als je die tien goed geholpen hebt.
Voor hulpverleners lijkt dit een voor de hand liggend copingsmechanisme. Het gevaar schuilt er echter in als iedereen zich gaat vasthouden aan die compartimentalisatie. Als ook de politiek er genoegen mee neemt alleen kleine stukjes van de puzzel aan te pakken zonder het grote geheel te bekijken. In deze blog wil ik daarom proberen om het gehele verhaal op te schrijven. Dus wees gewaarschuwd, het is veel informatie.
Ik ben daarbij veel geholpen door Mark, een Amerikaanse hulpverlener die al zo’n tien jaar in de regio woont. Een geweldige man die ondanks zijn overzicht op het grote verhaal toch iedere dag weer met goede moed aan zijn ‘kleine’ werk begint. Na zo’n vijf jaar burgeroorlog is er volgens de ervaring van Mark een grote verandering opgetreden in de houding van vluchtelingen en in de houding van de landen die vluchtelingen opvangen.
Ik heb de afgelopen drie weken veel hulpverleners gesproken over de omgang met de uitzichtloze narigheid waarmee ze elke dag worden geconfronteerd. Het is mij opgevallen dat zij zich vooral bezighouden met de kleinere dingen, in plaats van alle problemen in zijn geheel te zien. Als het je lukt om alleen bezig te zijn met de tien patiënten die jouw kliniek bereiken en niet na hoeft te denken over de duizenden mensen die dat niet lukt, kun je tevreden naar huis als je die tien goed geholpen hebt.
Voor hulpverleners lijkt dit een voor de hand liggend copingsmechanisme. Het gevaar schuilt er echter in als iedereen zich gaat vasthouden aan die compartimentalisatie. Als ook de politiek er genoegen mee neemt alleen kleine stukjes van de puzzel aan te pakken zonder het grote geheel te bekijken. In deze blog wil ik daarom proberen om het gehele verhaal op te schrijven. Dus wees gewaarschuwd, het is veel informatie.
Ik ben daarbij veel geholpen door Mark, een Amerikaanse hulpverlener die al zo’n tien jaar in de regio woont. Een geweldige man die ondanks zijn overzicht op het grote verhaal toch iedere dag weer met goede moed aan zijn ‘kleine’ werk begint. Na zo’n vijf jaar burgeroorlog is er volgens de ervaring van Mark een grote verandering opgetreden in de houding van vluchtelingen en in de houding van de landen die vluchtelingen opvangen.
Voor vluchtelingen uit Syrië is de situatie de afgelopen maanden alleen maar slechter geworden. Het gespaarde geld begint op te raken en mogelijkheden voor werken zin gering of geheel niet toegankelijk. In Libanon is er veel sprake van uitbuiting en illegaal werk, in Jordanië en Turkije zijn er niet genoeg banen. Het belangrijkste is dat mensen de hoop op een snelle afloop van de oorlog hebben verloren. Tot vorig jaar gaven de meeste vluchtelingen aan het liefst terug te keren naar huis maar dit antwoord hoor je het aflopen jaar steeds minder. Een combinatie van de barbaarse gebeurtenissen in Syrië en geen vooruitgang in de oorlog zorgt voor het afnemen van het vertrouwen in een goede afloop.
De hoop op een goede toekomst in het gastland – Libanon, Jordanië of Turkije - is ook niet groot, dit komt mede door de opstelling van die regeringen. De afgelopen 18 maanden zijn overheden van gastlanden actiever geworden. In Libanon was er de eerste drie jaar eigenlijk nauwelijks bemoeienis van de regering. Sinds zij zich echter met het vluchtelingenbeleid zijn gaan bezig houden doen zij dit met harde hand. Ze maken het ook moeilijk voor hulporganisaties om mensen te helpen, bijvoorbeeld door het weigeren van een werkvisum, omdat ze liever willen dat Libanezen de banen krijgen bij die organisaties. Op zich een prima streven, maar niet alle functies kunnen lokaal vervuld worden. Dit soort acties zijn zowel in Turkije als Jordanië terug te vinden. De landen rondom Syrië hebben in de geschiedenis vaak te kampen gehad met grote vluchtelingenstromen. De ervaring met de hopeloze situatie van de Palestijnen vooral in Libanon maakt het extra belangrijk om te voorkomen dat dit met Syriërs ook gebeurt. Ervaring leert, vooral met Palestijnen, dat zij zich settelen en niet meer terug keren (zij hebben ook nog steeds niks om naar terug te keren). Dit moet met de Syriërs voorkomen worden. Er lijkt een trend te zijn ontstaan van verzorgen, zodat ze niet dood neervallen maar het vooral niet te comfortabel te maken. Soms compleet tegenstrijdig. In Libanon krijgen vluchtelingen geen hulp en mogen ze ook niet werken om voor zichzelf te zorgen.
De hoop op een goede toekomst in het gastland – Libanon, Jordanië of Turkije - is ook niet groot, dit komt mede door de opstelling van die regeringen. De afgelopen 18 maanden zijn overheden van gastlanden actiever geworden. In Libanon was er de eerste drie jaar eigenlijk nauwelijks bemoeienis van de regering. Sinds zij zich echter met het vluchtelingenbeleid zijn gaan bezig houden doen zij dit met harde hand. Ze maken het ook moeilijk voor hulporganisaties om mensen te helpen, bijvoorbeeld door het weigeren van een werkvisum, omdat ze liever willen dat Libanezen de banen krijgen bij die organisaties. Op zich een prima streven, maar niet alle functies kunnen lokaal vervuld worden. Dit soort acties zijn zowel in Turkije als Jordanië terug te vinden. De landen rondom Syrië hebben in de geschiedenis vaak te kampen gehad met grote vluchtelingenstromen. De ervaring met de hopeloze situatie van de Palestijnen vooral in Libanon maakt het extra belangrijk om te voorkomen dat dit met Syriërs ook gebeurt. Ervaring leert, vooral met Palestijnen, dat zij zich settelen en niet meer terug keren (zij hebben ook nog steeds niks om naar terug te keren). Dit moet met de Syriërs voorkomen worden. Er lijkt een trend te zijn ontstaan van verzorgen, zodat ze niet dood neervallen maar het vooral niet te comfortabel te maken. Soms compleet tegenstrijdig. In Libanon krijgen vluchtelingen geen hulp en mogen ze ook niet werken om voor zichzelf te zorgen.
Tot mijn spijt lijkt het alsof deze trend op het geopolitieke niveau wordt overgenomen. Ik wil hier wel graag aan toevoegen dat er zeker wel verbeteringen zijn, dat er ook mensen zijn die heel hard hun best doen om het leven voor een vluchteling beter te maken. Toch lijken deze initiatieven helaas niet de overhand nemen.
Neem bijvoorbeeld Turkije. Een welkome vooruitgang is het verstrekken van het werkvisum, sinds kort kunnen Syriërs een werkvisum aanvragen waardoor zij in staat zijn te werken. Een zorgelijk probleem overschaduwt echter deze vooruitgang. Syriërs in Turkije krijgen namelijk geen officiële vluchtelingenstatus maar een temporary protection status (TPS). Er wordt niks gezegd over de duur van de TPS, en het gebruik van het woord temporary maakt veel vluchtelingen onzeker en bang voor hun status. Ze hebben het gevoel dat ze ieder moment uit het land gezet kunnen worden. Turkije kan de TPS voor Syriërs op elk moment kunnen stopzetten, dit zorgt voor een onzeker bestaan. De vluchtelingenstatus opent uiteindelijk ook de procedure naar een permanente verblijfsvergunning, voor de TPS blijft deze deur gesloten. Een definitieve oplossing wordt de vluchteling bewust onthouden, een toekomst opbouwen is niet gewenst. Dit resulteert in constante onzekerheid en dit maakt de Syriërs alleen maar kwetsbaarder.
Dit gevoel schijnt ook door in het politieke beleid binnen de Europese Unie. Hoewel er heel veel geld wordt gegeven aan Griekenland om te helpen bij de opvang van alle gestrande vluchtelingen die vast zitten omdat de grenzen dicht zijn, kijken de meeste lidstaten de andere kant op als er om gastlanden voor relocatie wordt gevraagd.
Mensen gaan op weg naar Europa, omdat zij de hoop op een toekomst in Syrië of in de regio hebben verloren. Europa lijkt een betere oplossing. Dit gaat ook niet minder worden, zo lang de situatie in de regio verslechtert zullen er mensen blijven komen. Er worden bakken met geld aan verdiend, wat er op beleidsniveau ook wordt bedacht om de stroom te stoppen, er zal altijd een aanbod blijven bestaan via de illegale kanalen. Mensen hoeven alleen maar steeds wanhopiger te worden.
Ondertussen gaat de oorlog in Syrië door, brute gevechten zorgen voor een aanwakkering van de angst. De oorlog begint Turkije binnen te dringen, steden als Kilis worden dagelijks belaagd met raketten en ISIS belooft alle bewoners van Gaziantep ook tot vluchteling te maken. In Libanon wordt het risico elke dag groter. Veiligheid wordt prioriteit en de grenzen gaan dicht. Dit gebeurt in Europa, maar ook in de regio. Momenteel zitten nog niet gevluchte Syriërs vast in eigen land. Libanon, Jordanië en Turkije hebben hun grenzen gesloten, Irak is in oorlog. Er zitten nu meer dan 50.000 mensen vast in het niemandsland tussen Jordanië en Syrië, en ongeveer net zo veel tussen Syrië en Turkije. Hulporganisaties hebben geen toegang en de situatie wordt met de dag slechter. Vanwege veiligheidsredenen blijft de grens potdicht, veel van deze mensen komen uit gebieden waar ISIS heerst en het risico van het binnenlaten van jihadistische vechters is volgens het Jordaanse leger te groot. Zonder onderdak, eten of behoorlijke voorzieningen zitten deze mensen al maanden vast.
De angst voor het binnenlaten van strijders van ISIS (of andere extremistische groeperingen) verlamt de gehele politiek. Er wordt niet gewerkt aan het doelgericht beëindigen van de burgeroorlog. De internationale gemeenschap heeft een beheersingsstrategie ontwikkeld in plaats van te zoeken naar oplossingen. Beheers de vluchtelingen, beheers het probleem en beheers de verspreiding van de ideologie van ISIS.
Helaas is dit het sentiment waar politici naar streven. In de Amerikaanse presidentiële campagne gaat het niet om de vraag hoe de oorlog in Syrië kan worden gestopt maar om de vraag hoe ISIS kan worden vernietigd. Dit is het grote probleem, de energie van de politiek wordt gestoken in het beheersen van de gevolgen in plaats van het oplossen van het probleem.
Het opsommen van dit hele verhaal brengt mij enorm veel zorgen en ik vraag me af wat er de komende jaren gaat gebeuren. Zelfs als de oorlog in Syrië vandaag zou ophouden, zullen vluchtelingen niet ophouden met bestaan. We zullen de komende jaren alleen maar meer te maken krijgen met stromen mensen. Met de steeds zichtbaar wordende effecten van de klimaatsverandering en de hoeveelheid aan gewelddadig conflict in de wereld denk ik dat we de komende jaren nog veel op ons bord krijgen. We zullen het hele denken over migratiestromen moeten herontdekken en ik hoop dat hierbij de solidariteit niet uit het oog verloren wordt.